ලොව පුරා ඝාතනය වූ මාධ්‍යවේදීන් ගේ සංඛ්‍යාව ඉහළ ගොස් තිබේ.
වැඩි මාධ්‍යවේදීන් සංඛ්‍යාවක් ඝාතනයට ලක් වූ ස්ථාන ලෙස ලතින් ඇමරිකාව සහ දකුණු ආසියාව පවතී.
පසුගිය වසරේ සංඛ්‍යා ලේඛන සමඟ සැසඳීමේදී 2022 දී පුවත්පත් කලාවේ භාවිතය වැඩි අවදානමක් ඇති වෘත්තියක් බවට පත් වී ඇති අතර එය ලෝකයේ කලාප කිහිපයක මාධ්‍යවේදීන්ගේ මරණ වලටද හේතු වී ඇත.
ලොව ප්‍රධානතම මාධ්‍ය ආරක්ෂක ආයතන හතරක් වන , මාධ්‍යවේදීන්ගේ ජාත්‍යන්තර සම්මේලනය (IFJ), මාධ්‍යවේදීන් ආරක්ෂා කිරීමේ කමිටුව (CPJ), දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් (RSF) සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ අධ්‍යාපනික, විද්‍යාත්මක විමර්ශනයක් සහ සංස්කෘතික සංවිධානය (UNESCO) මගින් ප්‍රචණ්ඩත්වයට ගොදුරු වී මියගිය මාධ්‍යවේදීන් සංඛ්‍යාවේ භයානක වර්ධනයක් අනාවරණය කළේය.
2021 වර්ෂය තුළ එක් එක් ආයතනය එකිනෙකට වෙනස් සංඛ්‍යා වාර්තා කළ නමුත්, මෙම 2022 හා සසඳන විට ඒවා යේ අඩුවක් දැකිය හැකිය ; නිදසුනක් වශයෙන්, IFJ සිය වාර්ෂික වාර්තාවේ ලොව පුරා ඔවුන්ගේ වෘත්තියට අදාළ සිදුවීම්වලදී මාධ්‍යවේදීන් හෝ මාධ්‍ය සේවකයින් 47 දෙනෙකු ඝාතනය කර මිය ගිය බව වාර්තා කළේය.
“වාර්ෂික වාර්තාව, එහි 31 වන සංස්කරණයේ ඉලක්කගත ප්‍රහාර,බෝම්බ ප්‍රහාර සහ වෙඩි තැබීම් මෙන්ම හදිසි අනතුරු මරණ 2 ක් ඇතුළත් පසුගිය වසර තුළ මාධ්‍යවේදී ඝාතන 47 සිදු වූ තත්වයන් වාර්තා කරයි,” ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවේදීන්ගේ සම්මේලනය අවධාරණය කරයි.
කෙසේ වෙතත්, 2022 ඔක්තෝබර් වන විට IFJ වාර්තා කරනු යේ මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය සේවකයින් 59 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති අතර, පසුගිය වසරට වඩා 12 දෙනෙකු මිය ගොස් ඇති අතර, එය 125% ක වැඩිවීමකි.
පසුගිය වසරේ CPP සංඛ්‍යා දෙස බලන විට, තහවුරු කළ හෝ තවමත් තහවුරු නොකළ හේතූන් මත මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය සේවකයින් 45 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, මෙම 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේ සංඛ්‍යාලේඛන දෙස බලන විට, එම සංඛ්‍යාව ඝාතනය වූ වාර්තාකරුවන් 57, තවත් මාධ්‍යවේදීන් 8 දක්වා ඉහළ යයි. අද වන විට 126% ක වැඩිවීමකට සමාන වන අතර, එයින් හේතු දැන ගැනීමට හැකි වී ඇත්තේ අවස්ථා 35 ක පමණි.
2021 දී දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් සඳහා, එම සංඛ්‍යාව මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය සහයෝගිතාකරුවන් 51 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති අතර, වාර්තාකරුවන් ලෙස ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් නිසැකවම ඝාතනයට ලක්වූ මාධ්‍යවේදීන් පමණක් ඇතුළත් ලැයිස්තුවකි. අනෙක් අතට, 2022 දී, RSF ඇස්තමේන්තු වන්නේ මේ දක්වා වාර්තාකරුවන් 50 දෙනෙකු මරා දමා ඇති අතර, එය පසුගිය වසරේ සංඛ්‍යාවට ආසන්න අගයකි.
යුනෙස්කෝව විසින් 2021 දී ලොව පුරා මාධ්‍යවේදීන් 55 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති බව වාර්තා කරන ලද අතර, මෙම වසරේ ඔක්තෝබර් මාසයට වෙනස්ව 2022 වර්ෂයේ දී වාර්තාකරුවන්ගේ ඝාතන 74 ක් වාර්තා වී ඇති අතර, එනම් මාධ්‍යවේදීන් 19 දෙනෙකු වැඩි වශයෙන් වාර්තා කරයි, එනම් 134% ක වැඩිවීමකි.
මාධ්‍ය වාර්තාකරණ කලාවේ යෙදීමට භයානකම කලාප
ලතින් ඇමරිකාව
අද වන විට ලතින් ඇමරිකාව මාධ්‍යවේදීන්ට සහ මාධ්‍ය සේවකයින්ට වඩාත්ම භයානක ස්ථානය බවට පත්ව ඇත.
ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවේදීන්ගේ සම්මේලනය 2021 දී වාර්තාකරුවන් 10 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති බව ගණන් බලා ඇති අතර, 2022 සඳහා එම සංඛ්‍යාව ඉහළ යමින් පවතින අතර, මාධ්‍යවේදීන් 26 ක් පමණ මිය ගිය අතර, පසුගිය වසරට වඩා 16 දෙනෙකු මිය ගොස් ඇති අතර, එය සියයට 260% ක වැඩිවීමකි.
මේ අතර, මාධ්‍යවේදීන් සුරැකීමේ කමිටුව 2021 දී මාධ්‍ය සේවකයින් 17 දෙනෙකු ඝාතනය කළ බව වාර්තා කළ නමුත් 2022 දී එම සංඛ්‍යාව ඝාතනය වූ මාධ්‍යවේදීන් 26 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර එය පසුගිය වසරට වඩා 9 ක් වැඩි වී ඇති අතර එය සියයට 152% ක වැඩිවීමකි.
RSF සංවිධානය මගින් කල සොයා බැලීමකදී , 2021 දී මාධ්‍යවේදීන් 9 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති බව වාර්තා කළ නමුත් 2022 වන විට එම සංඛ්‍යාව මාධ්‍ය සේවකයින් 24 ක් දක්වා දරුණු ලෙස වැඩි වන අතර එය 266% ක වැඩිවීමක් නියෝජනය කරයි.
යුනෙස්කෝව 2021 වසර සඳහා එහි මිනීමැරුම් සංඛ්‍යා 14 ක් ලෙස සඳහන් කරයි, නමුත් 2022 වන විට එහි සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව මාධ්‍යවේදීන් 36ක් මරා දමා ඇති අතර එය 257% ක වැඩිවීමකි.
මෙම බලයලත් ආයතනවලට අනුව ඝාතනය වූ මාධ්‍යවේදීන්ගේ ලැයිස්තුවේ ඉහළින්ම සිටින රටවල් වන්නේ මෙක්සිකෝව, හයිටි සහ කොලොම්බියාවයි.
ආසියාව
ආසියානු මහාද්වීපය පුවත්පත් කලාවේ යෙදෙන දෙවන භයානකම කලාපය වේ, සංඛ්‍යා ලේඛනවලට අනුව ලතින් ඇමරිකාවේ තරම් වැඩිවීමක් නොතිබුණද, එම සංඛ්‍යා තවමත් කැපී පෙනෙන බව පෙනේ.
IFJ සංවිධානයට අනුව 2021 දී මාධ්‍යවේදීන් 21 දෙනෙකු ඝාතනය කිරීම වාර්තා කළ අතර 2022 දී එය වාර්තාකරුවන් 14 දෙනෙකු ඝාතනය කල බවට පෙන්වන ලදී.
2021 දී මාධ්‍යවේදීන් සුරැකීමේ කමිටුව සිය වාර්තාවේ ප්‍රකාශයට පත් කළේ මාධ්‍යවේදීන් 20 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති අතර 2022 දී මාධ්‍ය සේවකයින් 11 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති බවයි.
මේ අතර, දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් විසින් 2021 දී මාධ්‍යවේදීන් 24 දෙනෙකු ඝාතනය කිරීම වාර්තා කළ අතර 2022 දී එහි වාර්තාකරුවන් 6 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇත. අවසාන වශයෙන් නොව, 2021 දී UNESCO විසින් මාධ්‍යවේදීන් 24 දෙනෙකු ඝාතනය කිරීම වාර්තා කළ නමුත්, 2022 දී මාධ්‍යවේදීන් 19 දෙනෙකු ඝාතනය කර ඇති බව ගණන් බැලීමේදී ඔවුන්ගේ සංඛ්‍යා තැති ගන්වන සුළුය.
2021 දී IFJ සහ UNESCO සඳහා, සංඛ්‍යාලේඛනවලට පැසිෆික් ද ඇතුළත් විය. යුනෙස්කෝවේ 2022 සංඛ්‍යාලේඛනවලට පැසිෆික් කලාපයද ඇතුළත් වේ. පිලිපීනය, පකිස්ථානය සහ මියන්මාරය ආසියා සහ පැසිෆික් කලාපය සඳහා ලැයිස්තුවේ ඉහළින්ම සිටී.
අප්‍රිකාව සහ මැද පෙරදිග
පෙර කලාප දෙකේ සංඛ්‍යාලේඛන වලට අනුව, අප්‍රිකාව සහ මැද පෙරදිග හොඳ තත්ත්වයේ පවතිනු ඇතැයි ඇස්තමේන්තු කළ හැකිය. කෙසේ වෙතත්, මෙය එසේ නොවේ, මෙම අසල්වැසි කලාප දෙක පසුගිය වසරට සාපේක්ෂව ඔවුන්ගේ සංඛ්‍යාවේ වැඩි වීමක් දැක නැත. නමුත් ඒවා තවමත් මධ්‍යවාර්තාකරණ භාවිතයට භයානක ස්ථාන වේ.
පහත දැක්වෙන්නේ සංඛ්‍යා ලේඛන:
| AFRICA 2021 | AFRICA 2022 |
|---|---|
| IFJ 9 | IFJ 10 |
| CPP 7 | CPP 2 |
| RSF 6 | RSF CD1 |
| UNESCO 10 | UNESCO 5 |
| MIDDLE EAST 2021 | MIDDLE EAST 2022 |
|---|---|
| IFJ 3 | IFJ 2 |
| CPP 5 | CPP 2 |
| RSF 8 | RSF 9 |
| UNESCO 2 | UNESCO 4 |
එක්සත් ජනපදය සහ යුරෝපය
මේ අතර, එක්සත් ජනපදයේ සහ යුරෝපයේ පෙර කාල පරිච්ඡේදයට සාපේක්ෂව සංඛ්‍යා වෙනස් වී ඇති අතර, මෙම කලාප දෙකම ඔවුන්ගේ සංඛ්‍යාවේ වැඩිවීමක් පෙන්නුම් කරයි. යුක්රේනයේ යුද්ධය හේතුවෙන් යුරෝපීය මහාද්වීපයේ අසර්බයිජානය, කසකස්තානය වැනි කලාපවල ගැටුම් හේතුවෙන්, අසමසම වැඩිවීමක් වී ඇත.
| US 2021 | US 2022 |
|---|---|
| IFJ 0 | IFJ 1 |
| CPP 0 | CPP 1 |
| RSF 0 | RSF 1 |
| UNESCO 0 | UNESCO 1 |
| EUROPE 2021 | EUROPE 2022 |
|---|---|
| IFJ 6 | IFJ 14 |
| CPP 5 | CPP 17 |
| RSF 6 | RSF 9 |
| UNESCO 6 | UNESCO 12 |
එවැනි සිද්ධීන් තුනක්;
ඝාතනයට ලක් වූ මාධ්‍යවේදීන්ගේ සිද්ධීන් සියල්ලම වැදගත් වුවද, නඩු තුනක් මහජනතාව තුළ ඉතා ප්‍රමුඛ වී ඇත.
ශිරීන් අබු අක්ලේ
අරාබියේ අල්-ජසීරා නාලිකාවේ පලස්තීන-ඇමරිකානු වාර්තාකරු 2022 මැයි 11 වන දින බටහිර ඉවුරේ ජෙනින් නගරයේ ඊශ්‍රායල හමුදා මෙහෙයුමක් ආවරණය කරමින් සිටියදී හිසට මාරාන්තික ලෙස වෙඩි තබා ඇති බව අල්-ජසීරා වාර්තාවකට අනුව එහි පසු සිද්ධිය පිළිබඳ වීඩියෝවක් හා වෙඩි තැබීම පිළිබඳ ප්‍රවෘත්ති වාර්තා කිහිපයක් Twitter මාධ්‍ය ආයතනය විසින් නිකුත් කර ඇත. එම සිද්ධියේ වීඩියෝ තුල ඇය “Press” යනුවෙන් සඳහන් කල කමිසයක් ඇඳ සිටිනු දක්නට ලැබේ.
වෙඩි තැබීමෙන් පසු 51 හැවිරිදි අබු අක්ලේ රෝහලට ගෙන යන ලද අතර ටික වේලාවකට පසු මිය ගිය බව ප්‍රකාශ විය.
කටාර් හි අල්-ජසීරා ඇගේ ඝාතනයෙන් පසුව ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළ අතර ඊශ්‍රායල හමුදාව අබු අක්ලේට ප්‍රහාර එල්ල කළ බව ප්‍රකාශ කළේය. ඊශ්‍රායල අගමැති නෆ්තාලි බෙනට් Twitter ප්‍රකාශයකින් එම චෝදනාව ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර ඊශ්‍රායලයේ එක්සත් ජනපද තානාපති ටොම් නයිඩ්ස් Twitter පණිවිඩයක් මගින් අබු අක්ලේ එක්සත් ජනපද පුරවැසියෙකු බව තහවුරු කළ අතර ඇගේ මරණයේ තත්වයන් පිළිබඳව පූර්ණ පරීක්ෂණයක් ඉල්ලා සිටියේය.
මැයි 13 සිකුරාදා භූමිදාන කිරීමට පෙර අබු අක්ලේ පලස්තීන නගර කිහිපයක ගෞරවයට පාත්‍ර විය. පලස්තීන ජනාධිපති මහමුද් අබ්බාස් විසින් සාමාන්‍යයෙන් සම්භාවනීය පුද්ගලයින් සඳහා වෙන් කර ඇති “ජෙරුසලමේ තරුව” පදක්කම ඇයට ප්‍රදානය කරන ලදී. මැයි 12 වන දින රමල්ලාහි ඔහුගේ රාජ්‍ය සේවයේදී ඇයව ” සත්‍යය සහ භාෂණයේ නිදහස වෙනුවෙන් දිවි පිදූහ.” මැයි 13 වෙනිදා, ඇගේ දේහය තැන්පත් කර තිබූ රෝහලට දහස් ගණන් ශෝකවන්නන් ජෙරුසලමේ ඇගේ අවමංගල්‍යයට සහභාගී වූ අතර එම අවස්ථාවේදී ඊශ්‍රායල පොලීසිය කඩා වැදී ඇගේ මිනිය රැගෙන ගොස් ඇත.
ඇයගේ ගේ නඩුව තවමත් විභාග වෙමින් පවතින අතර ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයට පවරාගෙන ඇත.
පියෙර් සක්‍රෙව්ස්කි
ප්‍රංශ-අයර්ලන්ත කැමරා ක්‍රියාකරු පියෙර් සක්‍රෙව්ස්කි 2022 මාර්තු 14 වන දින, Kyiv නගරයෙන් පිටත, Ukrainian Horenka නගරයේදී, Fox News සඳහා වාර්තා කරමින් සිටියදී ඝාතනය කරන ලදී. එහි ප්‍රකාශයේ, එක්සත් ජනපද ජාලය ඇඟවුම් කළේ සක්‍රෙව්ස්කි සහ අනෙකුත් මාධ්‍ය මාධ්‍යවේදීන් රැගෙන ගිය වාහනයක් “ඇතුළත් වන ගින්නකින්” ඇති වූ බවයි.
එම ප්‍රහාරයෙන් fox news හි යුක්‍රේනියානු නිෂ්පාදක ඔලෙක්සැන්ඩ්‍රා කුව්ෂිනෝවා සහ වාර්තාකරු බෙන්ජමින් හෝල් තුවාල ලැබීය.
යුක්රේන අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යාංශයේ උපදේශක ඇන්ටන් ජෙරෂ්චෙන්කෝ Telegram හි පළ කළේ රුසියානු හමුදා විසින් වෙඩි තැබූ මෝටාර්වලින් කණ්ඩායමට ප්‍රහාරයක් එල්ල කළ බවත්, යුක්රේන ජනාධිපති Volodymyr Zelenskyy මාර්තු 16 දා ප්‍රකාශයකදී කියා සිටියේ ඔවුන් රුසියානු කාලතුවක්කු ප්‍රහාරයකින් මිය ගිය බවත් කෙසේ වෙතත්, ප්‍රවෘත්ති වාර්තා සහ ෆොක්ස් නිවුස් ප්‍රකාශය ප්‍රහාරයේ යැයි කියනු ලබන මූලාශ්‍රය සඳහන් කර නැත.
පියෙර් යනු ඉරාකයේ සිට ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සිට සිරියාව දක්වා FOX News සඳහා යුද කලාප සහ ජාත්‍යන්තර කථා ආවරණය කිරීම සඳහා ප්‍රසිද්ධ වූ ඡායාරූප ශිල්පියෙකි. ඔහු 2022 පෙබරවාරි මාසයේ සිට යුක්රේනයේ සිටී ඇත.
අර්ෂාඩ් ෂරීෆ්
පාකිස්තාන මාධ්‍යවේදී අර්ෂාඩ් ෂරීෆ්ගේ සිද්ධිය ඉතා සුවිශේෂී වන්නේ ඔහු දකුණු ආසියානු හමුදාව විවේචනය කිරීම නිසා තම රට හැර ගොස් කෙන්යාවේ සැඟවී ජීවත් වූ බැවිනි. ඔක්තෝබර් 24 වන සඳුදා නයිරෝබි අසල මාර්ග බාධකයක නතර කිරීම වෙනුවට ඔහු ගමන් කළ මෝටර් රථය වේගවත් කිරීමෙන් පසු අර්ෂාඩ් ෂරීෆ්ට කෙන්යානු පොලිසිය වෙඩි තබා ඇත.
අප‍්‍රිකානු පොලිසිය සිද්ධිය සම්බන්ධයෙන් කනගාටුව පළ කළේ, එය ළමා පැහැරගැනීමේ සිද්ධියකට සම්බන්ධ එවැනිම මෝටර් රථයක් සෙවීමේ දී එය “වැරදි හැඳුනාගැනීමක්” බව පවසමිනි. 50 හැවිරිදි අර්ෂාඩ් ෂරීෆ් ද මාධ්‍ය නිදහස විශ්වාස කරන බව පුන පුනා ප්‍රකාශ කරන අගමැති ෂාබාස් ෂරීෆ්ගේ ආණ්ඩුවේ විවේචකයෙකු වීම මෙම නඩුවේ කැපී පෙනේ.
නයිරෝබි පොලිසිය පැවසුවේ ඉරිදා රාත්‍රියේ ෂරීෆ් ඔහුගේ සහෝදරයා වන කුරාම් අහමඩ් සමඟ ගමන් කළ මෝටර් රථය නයිරෝබි-මගඩි අධිවේගී මාර්ගයේ පිහිටුවා ඇති පොලිස් මුරපොලක් හරහා ප්‍රධාන මාර්ගයේ ගමන් කරන වාහන පරීක්ෂා කිරීම සඳහා ධාවනය කිරීමෙන් පසුව ඔහුගේ හිසට වෙඩි තබා ඇති බවයි. ඔවුන් මගඩි නගරයේ සිට කෙන්යාවේ අගනුවර බලා ගමන් කරමින් සිටි බවට වාර්තාවේ.
ඔහු සිටින ස්ථානය ප්‍රසිද්ධියේ දැන සිටියේ නැත. ඔහුගේ බොහෝ මිතුරන් දැන සිටියේ ඔහු ඩුබායි, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය සහ ලන්ඩනයේ කාලය ගත කළ බව පමණි.
නයිරෝබි පොලිසිය පැවසුවේ ස්වාධීන පොලිස් අධීක්ෂණ අධිකාරිය වැඩිදුර විමර්ශන සඳහා නඩුව භාර ගන්නා බවයි.
