බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීමක් ලෙස හඳුන්වනු ලබන්නේ රාජ්‍ය නිලධාරීන් විසින් හෝ රාජ්‍යයේ අවසරය සහ සහයෝගය ඇතිව ක්‍රියා කරන පුද්ගලයන් හෝ කණ්ඩායම් විසින් අත්අඩංගුවට ගැනීම, රඳවා තබා ගැනීම, පැහැර ගැනීම හෝ වෙනත් ඕනෑම ආකාරයක නිදහසක් අහිමි කිරීමක් ලෙසිනි. අතුරුදහන් වූ පුද්ගලයා සිටින ස්ථානය සහ ඔහුගේ ඉරණම ප්‍රකාශ කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම මින් පසුව සිදු වේ.
බලහත්කාරයෙන් අතුරුදන් කිරීමේ ගොදුරු බවට පත් වන්නේ වචනාර්ථයෙන් අතුරුදහන් වූ පුද්ගලයන් ය. ඔවුන්ගේ ආදරණීයන්ගෙන් සහ ඔවුන්ගේ ප්‍රජාවෙන් ඔවුන් නැවත කිසිදා දැකීමට නොලැබේ. ඔවුන් නිතර වධ බන්ධනවලට ලක් වන අතර බොහෝ දෙනෙක් මරා දමනු ලැබේ හෝ මරා දමයි යන බියෙන් ජීවත් වෙති. ඔවුන්ගේ පවුල්වල අයට ඔවුන් සිටින්නේ කොහේදැයි නොදන්නා බවත් ඔවුන්ට උදව් කිරීමට කිසිවෙක් පැමිණීමට ඇති ඉඩකඩ අඩු බවත් ඔවුහු දනිති. වින්දිතයන් ඔවුන්ගේ වහල් ග්‍රහණයෙන් මිදුනත්, ඔවුන් විඳදරාගන්නා ශාරීරික හා මානසික හානිය නිසා ඔවුන් ජීවිත කාලය පුරාටම කැළලක් වේ.
ලෝකය පුරා බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම විරුද්ධත්වය මර්දනය කිරීමට හෝ සමාජය තුළ භීෂණය පැතිරවීමට උපාය මාර්ගයක් ලෙස නිතර භාවිතා වේ. අවදානමට ලක්ව සිටින අයට දැනෙන අනාරක්ෂිත භාවය සහ එයින් ඇති කරන බිය අතුරුදහන් වූවන්ගේ ආදරණීයන්ට අසීමිතයි. කෙසේ වෙතත්, මෙය ප්‍රජාවන්ට සහ සමස්ත සමාජයට ද බලපායි.
ගෝලීය ගැටලුවක්
කලක් හමුදා ආඥාදායකත්වයන් විසින් විශාල වශයෙන් භාවිතා කරන ලද බලහත්කාර අතුරුදහන් කිරීම් දැන් ලෝකයේ සෑම කලාපයකම සහ පුළුල් පරාසයක සන්දර්භයන් තුළ සිදුවෙමින් පවතී. මෙම අතුරුදහන් කිරීම් සාමාන්‍යයෙන් සිදු කරනු ලබන්නේ අභ්‍යන්තර ගැටුම් වලදී, විශේෂයෙන් දේශපාලන විරුද්ධවාදීන් මර්දනය කිරීමට උත්සාහ කරන ආණ්ඩු හෝ සන්නද්ධ විපක්ෂ කණ්ඩායම් විසිනි. බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීමට ගොදුරු වූ බොහෝ දෙනෙක් අත්තනෝමතික ලෙස අත්අඩංගුවට ගෙන හෝ රඳවා තබා ඇත – වෙනත් වචන වලින් කිවහොත්, අත්අඩංගුවට ගැනීමේ වරෙන්තුවක් නොමැතිව අත්අඩංගුවට ගෙන හෝ රඳවා තබා ඇත.
එක්සත් ජාතීන්ගේ නවතම වාර්තාව පෙන්වා දෙන්නේ, බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් සම්බන්ධයෙන් සිරියාවට පිටුපසින් ශ්‍රී ලංකාව දෙවන වැඩිම සංඛ්‍යාව ඇති බවයි. ඒ අනුව 1980 දශකයේ අග භාගයේ සිට නිල හමුදාවන් විසින් පුද්ගලයන් 100 000 ක් පැහැරගෙන ගොස් ඇති බවට ගණන් බලා ඇත. මෙම බලහත්කාර අතුරුදහන් කිරීම් බොහොමයක් සිදුවී ඇත්තේ 1983 සිට 2009 දක්වා පැවති සිවිල් යුද්ධය අතරතුරදීය. මෙම අතුරුදහන් කිරීම්වලට නායකත්වය දුන්නේ යුද්ධයට උඩගෙඩි දුන් ආධිපත්‍ය පාර්ශවයන්, රජය සහ දෙමළ ඊළාම් විමුක්ති කොටි (එල්ටීටීඊ) විසිනි. ශ්‍රී ලංකාවේ උතුරු ප්‍රදේශය නිදහස් රාජ්‍යයක් ලෙස මුදා ගැනීමට සටන් කළ එල්.ටී.ටී.ඊ සංවිධානය පැහැර ගැනීමට ලක් වූ බොහෝ දෙනෙකුට දෙමළ සම්භාව්‍යක් ඇති පුද්ගලයන් වීමට ප්‍රධාන හේතුවක් විය.
අරගලය ව්‍යාපාරය ලෙසින් හැඳින්වූ සුප්‍රකට‘ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතා අරගලය’ අවසන් වීමත් සමඟම මෑතක සිට බලහත්කාරයෙන් අතුරුදන් කිරීම් වේගයෙන් සිදුවන්නට පටන් ගත්තේය. පසුගිය මාස කිහිපය තුළ පුද්ගලයන් කිහිප දෙනෙකු අතුරුදන් වූ බව පැවසේ. මෙම බලහත්කාර අතුරුදහන් කිරීම් රජය විසින් සිය විරුද්ධත්වය මර්දනය කිරීම සඳහා සිදු කරන බවට කටකතා පැතිරේ. පැහැරගෙන ගොස් වදහිංසා පමුණුවා පසුව නිදහස් කරනු ලැබූ මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරීන් 21 වැනි සියවසේ මහ දවල් බලහත්කාරයෙන් අතුරුදන් කිරීමේ අපරාධයේ ජීවමාන සාක්ෂිකරුවෝ වෙති.
කෙසේ වෙතත්, මෙම ද්වේශ සහගත අපරාධයට වගකිවයුත්තන් නීතිය ඉදිරියට ගෙන ඒමේ සන්දර්භය තුළ සැලකිය යුතු කිසිවක් තවමත් සිදු කර නොමැත. සුප්‍රකට අරගලය ව්‍යාපාරයේ විරෝධතාකරුවන්ට අනුව, ශ්‍රී ලංකාව තුළ අධිකරණ පද්ධතිය අලුත්වැඩියා කළ නොහැකි ලෙස බිඳ වැටී ඇති බව ඔප්පු වී ඇත.
අවදානමට ලක්ව ඇත්තේ කවුරුන්ද? ඇති වී ඇති බලපෑම්
මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරීන්, දැනටමත් අතුරුදහන් වූවන්ගේ සමීප සම්බන්ධතා, ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් වන මාධ්‍යවේදීන් සහ නීතිඥයින් විශේෂ ඉලක්ක වී ඇති බව පෙනේ. පළමුව, මෙම අතුරුදහන් කිරීම් අතුරුදහන් වූවන්ගේ බහුවිධ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කරන අතර පසුව ස්වයංක්‍රීයව ඔවුන් වධහිංසාවට සහ මරා දැමීමේ වැඩි අවදානමකට ලක් කරයි . අතුරුදහන් වූවන් සිටින ස්ථානය බොහෝ විට හෙළි නොකරන අතර, අතුරුදන් වූවන්ට සලකන ආකාරය පිළිබඳ තොරතුරු ලබා ගැනීමට අපහසු වේ.
දෙවනුව, බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් විශාල පරිමාණයෙන් ප්‍රජාවන්ට බලපාන අතර පුද්ගලයන් අහිමි වීම බොහෝ පිළිතුරු නොමැති ප්‍රශ්න ඉතිරි කරයි. මීට අමතරව, එවැනි බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් සිදුවන ප්‍රදේශවල බොහෝ දෙනා තමන්ට සහ තම ආදරණීයන්ට බියක් සහ අනාරක්ෂිත බවක් අත්විඳින බැවින් මෙය සියලු සමාජයට විශාල බරකි. ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටවලට පසුගිය දශකය තුළ ජාත්‍යන්තර සංසද කිහිපයකදී වගවීමට බලපෑම් එල්ල විය. කෙසේ වෙතත්, චෝදනා එල්ල වූ චෝදනාවලට අද දක්වා පිළිතුරු ලැබී නොමැත.
ගෝලීය වශයෙන් බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම්වලට ගොදුරු වූවන්ගෙන් අති බහුතරයක් පිරිමින්ය. කෙසේ වෙතත්, අතුරුදහන් වී මිනිත්තු, දින සහ වසර තුළ සිදුවූයේ කුමක්දැයි සොයා බැලීමේ බිහිසුණු අරගලයට බොහෝ විට නායකත්වය දෙන්නේ ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ කාන්තාවන් ය – තමන් සහ තම ආදරණීයන් බිය ගැන්වීම්, තාඩන පීඩන සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයේ තවදුරටත් අවදානමට ලක් කරයි.
මීට අමතරව, අතුරුදහන් වූ පුද්ගලයා බොහෝ විට පවුලේ ප්‍රධාන ආහාර සැපයුම්කරු වේ. මීට අමතරව, මරණ සහතිකයක් නොමැතිව විශ්‍රාම වැටුපක් ලබා ගැනීමට හෝ වෙනත් ආධාර ලබා ගැනීමට ඉඩ නොදෙන සමහර ජාතික නීති මගින් මෙය වඩාත් නරක අතට හැරේ.
පවුල් සඳහා වේදනාව සහ අවදානම්
අතුරුදහන් වූවන්ගේ පවුලේ අය සහ මිතුරන් මන්දගාමී මානසික වේදනාවක් අත්විඳිති. තම පියා හෝ මව, පුතා හෝ දියණිය තවමත් ජීවතුන් අතරද? ඔහු හෝ ඇය රඳවා සිටින්නේ කොහේද? ඔවුන්ට සලකන්නේ කෙසේද? යන්න නොදැන සිටීම. සෑම විටම සත්‍යය ගැන සෝදිසියෙන් සිටීමෙන් මුළු පවුලම විශාල අනතුරකට ලක් විය හැක. කෙසේ වෙතත්, තම ආදරණීයන් කවදා හෝ නැවත පැමිණෙන්නේ දැයි නොදැන සිටීම බොහෝ විට ඔවුන්ගේ සමීප සබඳතා අවුල් සහගත තත්වයකට පත් කරයි.
1980 දශකයේ අග භාගයේ සිට මේ දක්වා ශ්‍රී ලංකාවේ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් බරපතල ප්‍රශ්නයක් වී ඇත. උතුරේ සහ දකුණේ ගැටුම් සහ විපත්ති කාලවලදී බලහත්කාරයෙන් අතුරුදන් කිරීම් සාමාන්‍ය දෙයක් බවට පත් වි ඇත. කෙසේ වෙතත්, බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම දිවයිනේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට පමණක් සීමා නොවී නාගරික නගර දක්වා ද ව්‍යාප්ත විය.
නිව්ටන් අමරසිංහ සහ ඔහුගේ පුත් ජනක අමරසිංහ කොළඹ නාගරික නගරයේ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීමට ගොදුරු වූ එක් අයෙකි. ඔහුගේ බිරිඳ ජයන්ති අමරසිංහ තම සැමියාගේ සහ පුතාගේ අතුරුදන්වීම පිළිබඳ ජීවමාන සාක්ෂිකාරියකි. තම ආදරණීයන් අතුරුදහන් වීමේ සන්දර්භය තුළ ඇගේ වේදනාවේ සහ වේදනාවේ කැළැල් වලින් ජීවත් වූ ජයන්තිට තවමත් සාධාරණයක් ඉටු වී නැත. ඇය සිය නඩුව ප්‍රවෘත්ති ආයතන කිහිපයකට, මානව හිමිකම් ආයතනවලට සහ හිටපු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂට පවා ඉදිරිපත් කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, ඇගේ උත්සාහය අද දක්වාම නිෂ්ඵල විය.
බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර නීති සහ ගිවිසුම්
බලහත්කාර අතුරුදහන්වීම්වලින් සියලු පුද්ගලයන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිය 2010 දී ක්‍රියාත්මක විය. මෙම සම්මුතියේ අරමුණ වන්නේ බලහත්කාර අතුරුදහන් කිරීම් වැළැක්වීම, ඒවා සිදු වූ විට සත්‍යය අනාවරණය කර ගැනීම සහ දිවි ගලවා ගත් අයගේ සහ වින්දිතයන්ගේ පවුල්වලට යුක්තිය, සත්‍යය සහ වන්දි ගෙවීම සහතික කිරීමයි. සම්මුතිය යනු එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් මෙතෙක් සම්මත කරගත් මානව හිමිකම් පිළිබඳ ශක්තිමත්ම ගිවිසුමකි. ජාත්‍යන්තර නීතිය යටතේ සිදුවන වෙනත් අපරාධ කිහිපයක් මෙන් නොව, 2010 දී ප්‍රඥප්තිය බලාත්මක වීමට පෙර බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් විශ්වීය නීත්‍යානුකූලව බැඳී ඇති මෙවලමක් මගින් තහනම් කර නොතිබුණි.
බලහත්කාර අතුරුදහන් කිරීම්වලට එරෙහි ක්‍රියාමාර්ගය ශ්‍රී ලංකාව අනුගමනය කළේ මෑත අතීතයේදී බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම්වලට ගොදුරු විය හැකි දෙවන ජාතිය ලෙස තිබියදීය. රට තුළ තමන්ගේම ආයතනයක් ද ඇත, අතුරුදහන් වූවන්ගේ කාර්යාලය OMP ලෙස පොදුවේ හැඳින්වේ. කෙසේ වෙතත්, තම ආදරණීයන් අහිමි වීමෙන් තවමත් පීඩාවට පත්ව සිටින වින්දිතයින්ගේ සමීප සම්බන්ධතා සඳහා කිසිදු කැපී පෙනෙන ප්‍රතිඵලයක් ලබා දෙන කිසිදු ක්‍රියාමාර්ගයක් මෙම ආයතනය විසින් ගෙන නොමැත.
